Kazimierz Brodziński

Kazimierz Brodziński (ur. 8 marca 1791 w Królówce, zm. 10 października 1835 w Dreźnie) – polski poeta, historyk i teoretyk literatury, publicysta, tłumacz, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, mason.

Pochodził z niezamożnej rodziny szlacheckiej spod Bochni. W latach 1809-1813 służył, na końcu w stopniu porucznika, w armii Księstwa Warszawskiego. W 1814 zamieszkał w Warszawie i pracował jako sekretarz Dyrekcji Rządowej Teatru Narodowego (1815-1821). Był członkiem loży wolnomularskiej. Od 1815 roku współpracował z Pamiętnikiem Warszawskim, drukując w nim rozprawy teoretyczne z zakresu literatury. Był także nauczycielem języka polskiego w szkołach pijarskich, a od 1822 roku wykładowcą literatury na Uniwersytecie Warszawskim, w latach 1823-1830 pełniąc funkcję I sekretarza uczelni. Od 1821 roku był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauki. Po wybuchu powstania listopadowego nie emigrował, mieszkał stale w Warszawie, ogłaszał prace z zakresu teorii literatury; w latach 1834-1835 redagował Magazyn Powszechny.

Brodziński jest przedstawicielem sentymentalizmu, autorem elegii, sielanek (Wiesław 1820) i prac teoretycznych. W 1818 ogłosił w "Pamiętniku Warszawskim" słynną pracę O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej, gdzie postawił pytanie o przyszłość literatury polskiej, z jednej strony pozostającej pod wpływem klasycyzmu francuskiego, realizującego wzorce normatywnej poetyki, z drugiej ulegającej romantycznej manierze literatury niemieckiej (okres "burzy i naporu"), skłaniającej się ku tradycji chrześcijańskiego średniowiecza. Zdaniem Brodzińskiego literatura polska, aby osiągnąć odrębność, powinna zwrócić się w stronę rodzimości, podążać za własnym "czuciem narodowym" i charakterem narodowym, który postrzegał jako sielski i sentymentalny, a realizację tych założeń widział w sielance (rozprawa O idylli pod względem moralnym 1823). Sielanka była dla niego nie tylko gatunkową propozycją literacką, lecz filozofią, sposobem na życie, kategorią moralną, a także narodową. Jako słowianofil, przekonany o wyjątkowości narodu, początków i fundamentów cnót narodowych upatrywał w rolnictwie, pracach na roli, przyrodzie, wsi polskiej – skąd wywodził podstawowe wyróżniki literatury romantycznej: ludowość i narodowość. Stąd wynikało przekonanie, że poezja powinna być "zwierciadłem języka, czucia i obyczajów każdego narodu" i tak określał jej polski charakter: "Co do ducha poezji naszej, widzimy w niej wszędzie panującą miłość ojczyzny, zapał w uwielbianiu szlachetnych obywatelskich czynów, miarkowanie w uniesieniu, imaginacją swobodną, nie przerażającą, bez fantastycznych wyobrażeń, łagodną tkliwość, prostotę (...), rolnicze obrazy wiejskości i rodzinnego pożycia, moralność praktycznej filozofii, namiętności nieburzliwe i skromność obyczajów". Polemiką z teorią Brodzińskiego była rozprawa Jana Śniadeckiego – ukazanego potem w Romantyczności przez Adama Mickiewicza jako starca – ograniczonego racjonalistę – O pismach klasycznych i romantycznych.

W latach dojrzałego romantyzmu wystąpił jednak jako zdecydowany przeciwnik romantyzmu rewolucyjnego, koncepcja rewolucyjnej literatury romantycznej nie przystawała do jego idyllicznych poglądów. Uległy one radykalnej zmianie pod wpływem wybuchu powstania listopadowego. W rozprawie Mowa o narodowości Polaków (1831) okazał się zdecydowanym zwolennikiem i propagatorem mesjanizmu w jego wersji cierpiętniczej, nie rewolucyjnej. Tłumaczył Cierpienia młodego Wertera Goethego, ballady i Dziewicę Orleańską Schillera, fragment Pieśni Osjana, wiersze Herdera, łacińskie Elegie Kochanowskiego, Poema ostatniego barda Waltera Scotta i teksty biblijne.

Kazimierz Brodziński często szukał natchnienia do swoich utworów przebywając w rodzinnych okolicach wśród malowniczej grupy ostańców skalnych w lesie na Paprotnej. We "Wspomnieniach" pisze: " ... póki jeszcze służyła jesienna pora chodziłem w pole i ukryty w gęstwinach układałem rymy ..." . Na jego cześć głazy te, będące obecnie pomnikiem przyrody, nazwane zostały Kamieniami Brodzińskiego.